Naukowcy z UG pracują nad immunoterapią na raka płuca

Międzynarodowe Centrum Badań nad Szczepionkami Przeciwnowotworowymi Uniwersytetu Gdańskiego (ICCVS UG) zostało wybrane do udziału w ogólnoeuropejskiej kampanii Science4EU, która promuje europejskie osiągnięcia badawcze i działania Unii Europejskiej wspierające rozwój nauki - podało biuro prasowe UG.

„Prowadzony przez ICCVS projekt Canvas ma na celu lepsze zrozumienie wykorzystania modeli in vitro i modeli zwierzęcych w projektowaniu skutecznej immunoterapii przeciw niedrobnokomórkowemu rakowi płuca (NSCLC), który jest najczęściej występującym nowotworem płuca na świecie” - podano w komunikacie.

Wyjaśniono, że celem projektu CANVAS jest dostarczenie informacji, które posłużą do opracowania terapii przeciw niedrobnokomórkowemu rakowi płuca.

„NSCLC stanowi około 85 proc. przypadków raka płuca na świecie. Każdego roku zapadają na niego ponad 2 miliony osób, w tym ponad 300 tys. w Europie. Średnio 80 proc. zdiagnozowanych chorych umiera w ciągu pięciu lat” - przekazano.

Podkreślono, że głównym zadaniem projektu jest szczegółowe scharakteryzowanie modeli in vitro i in vivo tego nowotworu, aby wybrać taki, który będzie najlepiej odtwarzał cechy nowotworu obecnego w organizmie pacjenta.

Wiedza ta ma umożliwić opracowanie skutecznej terapii, która dzięki swej precyzji będzie miała minimalne skutki uboczne.

Część badawcza projektu zakończyła się we wrześniu 2025 r. Wyniki zostaną opublikowane w najbliższych miesiącach.

Cytowana w komunikacie kierowniczka projektu, dyrektorka ICCVS UG, prof. Natalia Marek-Trzonkowska powiedziała, że najważniejszym rezultatem badań jest lepsze zrozumienie modeli nowotworów.

- Dowiedzieliśmy się, jak bardzo guz zmienia się po przeniesieniu do hodowli in vitro lub do organizmu zwierząt doświadczalnych. Potrafimy to też sprawdzić i ocenić - powiedziała.

Dodała, że wiele badań nad nowymi terapiami przeciwnowotworowymi zakończyło się sukcesem w warunkach in vitro. - Wiele terapii było skutecznych w doświadczeniach na zwierzętach. Nie udało się jednak uzyskać podobnych wyników w badaniach z udziałem pacjentów. Dlatego właśnie opracowaliśmy ten projekt - wyjaśniła.

Podkreśliła, że projekt Canvas umożliwił naukowcom odkrycie unikalnych cech raka, które są charakterystyczne dla guza po resekcji, a także utrzymują się w modelach nowotworowych.

- Modele są wykorzystywane przez naukowców do badania bezpieczeństwa i skuteczności metod leczenia. Niezwykle ważne jest testowanie terapii w modelu, który maksymalnie przypomina rzeczywisty cel. W naszych badaniach narzędziem terapeutycznym są limfocyty T pacjenta, które namnażamy w laboratorium oraz aktywujemy w obecności komórek nowotworowych - powiedziała.

Zaznaczyła, że w przypadku tego typu terapii konieczne jest, aby komórki terapeutyczne rozpoznawały właściwy cel. Dodała, że poprzednie badania nad terapiami limfocytami T były mniej precyzyjne, a naukowcy nie byli świadomi, jak bardzo model różni się od pierwotnego guza.

- Projekt Canvas uzupełnia tę lukę. Jesteśmy przekonani, że nasze wyniki będą przydatne do opracowywania terapii i szczepionek skierowanych również przeciwko innym nowotworom - stwierdziła naukowczyni.

W komunikacie podano, że w immunoterapii nowotworów dotychczas stosowano głównie genetycznie modyfikowane komórki zwane CAR-T. Podejście opracowywane przez ICCVS wykorzystuje w pełni naturalne limfocyty T, które są w stanie namierzać unikalne antygeny nowotworowe nie tylko obecne na powierzchni nowotworu, ale także ukryte wewnątrz komórek nowotworowych; antygeny takie nie są widoczne dla komórek CAR-T.

Prof. Natalia Marek-Trzonkowska podkreśliła, że ta terapia daje szansę na w pełni selektywne leczenie nowotworu, bez skutków ubocznych.

- Wykorzystujemy naturalne limfocyty T, co oznacza, że po wyeliminowaniu nowotworu większość komórek terapeutycznych zginie, ale pewna ich część pozostanie w organizmie jako tzw. komórki pamięci. Te ostatnie będą patrolować organizm i zwalczać nowotwór w przypadku jego wznowy - powiedziała.

Zapewniła, że praca naukowców nie zakończy się na wygenerowaniu limfocytów T zwalczających nowotwór.

- Zdajemy sobie sprawę, że nowotwór jest trudnym przeciwnikiem i będzie próbował stłumić komórki, które wykorzystamy w terapii. Dlatego jednocześnie pracujemy nad strategią przeprogramowania środowiska nowotworowego, które jest wrogie komórkom terapeutycznym. Nieustannie poszerzamy naszą wiedzę na temat biologii nowotworów oraz interakcji między komórkami nowotworowymi a komórkami odpornościowymi. Im lepiej rozumiemy naszego wroga, tym bliżej jesteśmy jego pokonania lub unieszkodliwienia - powiedziała.

Instytucją koordynującą projekt jest Uniwersytet Gdański. Partnerami badawczymi są Uniwersytet Tor Vergata (Unitov) w Rzymie oraz Alternative Energies and Atomic Energy Commission (CEA) z Francji.

W komunikacie podano, że Uniwersytet Tor Vergata dysponuje bogatym doświadczeniem w zakresie modeli zwierzęcych. Zespół z CEA koncentruje się na bioinformatyce i analizie dużych zbiorów danych, w tym danych genomowych i transkryptomicznych. Z kolei zespół ICCVS wnosi doświadczenie w opracowywaniu i prowadzeniu terapii klinicznych z użyciem limfocytów T.

Pierwsza faza badań klinicznych, podczas której terapia zostanie wykorzystana na ludziach, jest planowana już w ciągu najbliższych dwóch lat.

„Horyzont Europa” to program ramowy Unii Europejskiej na rzecz badań naukowych i innowacji na lata 2021–2027, który z budżetem ponad 93 miliardów euro wspiera rozwój nauki, technologii i innowacji. Koncentruje się na wspieraniu projektów badawczych, rozwijaniu innowacyjnych rozwiązań oraz stymulowaniu kluczowych transformacji, takich jak zielona i cyfrowa rewolucja. Ma się to przyczynić do wzrostu konkurencyjności Europy i jej dobrobytu.(PAP)

pm/ jjj/ zan/